I. CNC freze maşynlarynda dyrmaşma we adaty degirmeniň ýörelgeleri we täsir ediji faktorlary
(A) Dyrmaşma degirmeniniň ýörelgeleri we baglanyşykly täsirleri
CNC freze maşynynyň işleýiş döwründe dyrmaşmak belli bir freze usulydyr. Freze kesiji iş bölegi bilen baglanyşýan böleginiň aýlanma ugry iş böleginiň iýmit ugry bilen birmeňzeş bolanda, dyrmaşma degirmeni diýilýär. Bu freze usuly, degirmen maşynynyň mehaniki gurluş aýratynlyklary, esasanam hoz bilen nurbatyň arassalanylyşy bilen ýakyndan baglanyşyklydyr. Dyrmaşma degirmeni ýagdaýynda, gorizontal üweýji komponent güýji üýtgär we nurbat bilen hozuň arasynda arassalama bar, bu iş stolunyň we nurbatyň çepe we saga geçmegine sebäp bolar. Bu döwürleýin hereket, iş stolunyň hereketini gaty durnuksyz edýän dyrmaşma degirmeni bilen ýüzbe-ýüz bolýan möhüm mesele. Bu durnuksyz hereketiň netijesinde kesilýän guralyň zyýany görnüp dur we kesiji guralyň dişlerine zeper ýetirmek aňsat.
CNC freze maşynynyň işleýiş döwründe dyrmaşmak belli bir freze usulydyr. Freze kesiji iş bölegi bilen baglanyşýan böleginiň aýlanma ugry iş böleginiň iýmit ugry bilen birmeňzeş bolanda, dyrmaşma degirmeni diýilýär. Bu freze usuly, degirmen maşynynyň mehaniki gurluş aýratynlyklary, esasanam hoz bilen nurbatyň arassalanylyşy bilen ýakyndan baglanyşyklydyr. Dyrmaşma degirmeni ýagdaýynda, gorizontal üweýji komponent güýji üýtgär we nurbat bilen hozuň arasynda arassalama bar, bu iş stolunyň we nurbatyň çepe we saga geçmegine sebäp bolar. Bu döwürleýin hereket, iş stolunyň hereketini gaty durnuksyz edýän dyrmaşma degirmeni bilen ýüzbe-ýüz bolýan möhüm mesele. Bu durnuksyz hereketiň netijesinde kesilýän guralyň zyýany görnüp dur we kesiji guralyň dişlerine zeper ýetirmek aňsat.
Şeýle-de bolsa, dyrmaşma degirmeniniň hem özboluşly artykmaçlyklary bar. Dyrma degirmeni wagtynda dik freze komponent güýjüniň ugry, iş bölegini iş stoluna basmakdyr. Bu ýagdaýda, kesiji guralyň dişleri bilen işlenen ýüzüň arasyndaky süýşmek we sürtülme hadysalary birneme az. Bu gaýtadan işlemek üçin uly ähmiýete eýe. Ilki bilen, kesiji guralyň dişleriniň könelmegini azaltmak peýdalydyr. Kesiji guralyň dişleriniň könelmegini azaltmak, kesiş guralynyň hyzmat möhletiniň uzaldylyp, iş çykdajylaryny azaldyp biljekdigini aňladýar. Ikinjiden, bu gaty kiçi sürtülme işiň gatylaşmagy hadysasyny azaldyp biler. Işiň gatylaşmagy, soňraky işleýiş proseslerine amatly bolmadyk iş materialynyň gatylygyny ýokarlandyrar. Işiň gatylaşmagyny azaltmak, iş böleginiň işleýiş hilini üpjün etmäge kömek edýär. Mundan başga-da, dyrmaşma degirmeni üstüň çişligini peseldip, işlenip taýýarlanan iş böleginiň ýüzüni has ýumşadyp biler, bu ýer bölekleriniň hiline ýokary talaplar bilen iş böleklerini gaýtadan işlemek üçin örän amatlydyr.
Dyrmaşma degirmeniniň ulanylmagynyň belli bir şertli çäklendirmeleriniň bardygyny bellemelidiris. Nurbat bilen iş stolunyň hozy aralygy arassalanylanda, 0,03 mm-den az sazlanyp bilinse, dyrmaşmagyň degirmenleriniň artykmaçlyklary has gowy ulanylyp bilner, sebäbi bu wagt hereket meselesi netijeli dolandyrylyp bilner. Mundan başga-da, inçe we uzyn iş böleklerini üwende, dyrmaşmak hem has gowy saýlawdyr. Inçe we uzyn iş bölekleri gaýtadan işlemek döwründe has durnukly işleýiş şertlerini talap edýär. Dyrma degirmeniniň dik komponent güýji iş bölegini düzetmäge we işleýiş döwründe deformasiýa ýaly problemalary azaltmaga kömek edýär.
(B) Adaty degirmeniň ýörelgeleri we baglanyşykly täsirleri
Adaty freze, dyrmaşma degirmeniniň tersidir. Haçan-da üweýji kesiji iş bölegi bilen baglanyşýan böleginiň aýlanma ugry iş böleginiň iýmitinden tapawutly bolsa, adaty degirmen diýilýär. Adaty üweýiş wagtynda dik freze komponentiniň ugry iş bölegini götermekdir, bu bolsa kesiş guralynyň dişleri bilen işlenen ýeriň arasyndaky süýşmegiň aralygynyň ýokarlanmagyna we sürtülmäniň ýokarlanmagyna sebäp bolar. Bu gaty uly sürtülme, kesiş guralynyň könelmegini ýokarlandyrmak we işlenilen üstüň işini gatylaşdyrmak hadysasy ýaly birnäçe meseläni getirer. Işlenilen üstüň iş gatamagy ýeriň gatylygyny ýokarlandyrar, materialyň berkligini peselder we indiki işleýiş işleriniň takyklygyna we ýerüsti hiline täsir edip biler.
Adaty freze, dyrmaşma degirmeniniň tersidir. Haçan-da üweýji kesiji iş bölegi bilen baglanyşýan böleginiň aýlanma ugry iş böleginiň iýmitinden tapawutly bolsa, adaty degirmen diýilýär. Adaty üweýiş wagtynda dik freze komponentiniň ugry iş bölegini götermekdir, bu bolsa kesiş guralynyň dişleri bilen işlenen ýeriň arasyndaky süýşmegiň aralygynyň ýokarlanmagyna we sürtülmäniň ýokarlanmagyna sebäp bolar. Bu gaty uly sürtülme, kesiş guralynyň könelmegini ýokarlandyrmak we işlenilen üstüň işini gatylaşdyrmak hadysasy ýaly birnäçe meseläni getirer. Işlenilen üstüň iş gatamagy ýeriň gatylygyny ýokarlandyrar, materialyň berkligini peselder we indiki işleýiş işleriniň takyklygyna we ýerüsti hiline täsir edip biler.
Şeýle-de bolsa, adaty degirmeniň hem öz artykmaçlyklary bar. Adaty freze wagtynda gorizontal freze komponent güýjüniň ugry, iş böleginiň iýmit hereketiniň ugruna ters gelýär. Bu häsiýet nurbat bilen hozuň berk birleşmegine kömek edýär. Bu ýagdaýda iş stolunyň hereketi birneme durnukly. Inger ýüzünde gaty deriler we beýleki çylşyrymly ýagdaýlar bolup bilýän guýma we ýatdan çykarmak ýaly deňsiz gatylyk bilen iş böleklerini üwende, adaty degirmeniň durnuklylygy kesiji guralyň dişleriniň könelmegini azaldyp biler. Sebäbi şunuň ýaly eserler işlenilende, kesiş guraly has uly kesiji güýçlere we çylşyrymly kesiş şertlerine garşy durmalydyr. Iş stolunyň hereketi durnuksyz bolsa, kesiji guralyň zeperini hasam artdyrar we adaty üwemek bu ýagdaýy belli bir derejede ýeňilleşdirip biler.
II. CNC freze maşynlarynda dyrmaşma degirmeniniň we adaty degirmeniň aýratynlyklarynyň jikme-jik derňewi
(A) Dyrmaşma degirmeniniň aýratynlyklaryny çuňňur seljermek
- Kesilen galyňlygyň we kesiş prosesiniň üýtgemegi
Dyrmaşma wagtynda, kesiş guralynyň her dişiniň kesilen galyňlygy kem-kemden ulalmagyň görnüşini görkezýär. Kesiş guralynyň dişleri diňe iş bölegi bilen baglanyşanda, kesiş galyňlygy nola deňdir. Bu, kesiş guralynyň dişiniň başlangyç etapda kesiş guralynyň öňki dişiniň galan kesilen ýüzüne süýşýändigini aňladýar. Diňe kesiji guralyň dişleri bu kesiş ýüzünde belli bir aralygy süýşürende we kesiş galyňlygy belli bir gymmata ýetende, kesiji guralyň dişleri hakykatdanam kesilip başlaýar. Kesiş galyňlygyny üýtgetmegiň bu usuly adaty üweýiş usullaryndan ep-esli tapawutlanýar. Şol bir kesiş şertlerinde, bu özboluşly başlangyç usuly, kesiş guralynyň könelmegine möhüm täsir edýär. Kesmek guralynyň dişiniň kesilmegine başlamazdan ozal süýşmek prosesi bolandygy sebäpli, kesiş guralyny goramak üçin peýdaly kesiji guralyň kesiş gyrasyna täsiri az bolýar. - Kesmek ýoly we gural geýimi
Adaty degirmen bilen deňeşdirilende, dyrmaşma wagtynda kesiş guralynyň dişleriniň iş bölegine barýan ýoly has gysga. Sebäbi dyrmaşma degirmeniniň kesiş usuly, kesiş guraly bilen iş böleginiň arasyndaky aragatnaşyk ýoluny has göni edýär. Şeýle şertlerde, şol bir kesiş şertlerinde, dyrmaşma degirmeni ulanylanda kesiş guralynyň könelmegi az bolýar. Şeýle-de bolsa, dyrmaşma degirmeniniň ähli iş eserleri üçin amatly däldigini bellemelidiris. Kesiş guralynyň dişleri her gezek iş böleginiň üstünden kesilip başlansoň, işiň üstünde gaty deri bar bolsa, guýlandan soň ýa-da bejergisiz ýasalansoň käbir iş bölekleri ýaly, dyrmaşmak ýerlikli däl. Gaty deriniň gatylygy gaty ýokary bolany üçin, kesiji guralyň dişlerine ep-esli täsir eder, kesiş guralynyň könelmegini çaltlaşdyrar we hatda kesiş guralyna zeper ýetirip biler. - Deformasiýa we güýç sarp etmek
Dyrmaşma degirmeni wagtynda ortaça kesiş galyňlygy uludyr, bu bolsa kesiş deformasiýasyny birneme kiçeldýär. Kiçijik kesiş deformasiýasy, kesiş döwründe iş materialynyň stres we dartyş paýlanyşynyň birmeňzeşdigini, ýerli stres konsentrasiýasy sebäpli ýüze çykýan işleýiş meselelerini azaldýandygyny aňladýar. Şol bir wagtyň özünde, adaty freze bilen deňeşdirilende, dyrmaşma degirmeniniň güýji az bolýar. Munuň sebäbi, dyrmaşma wagtynda kesiş guralynyň we iş böleginiň arasynda kesiş güýjüniň paýlanmagy has ýerliklidir, gereksiz energiýa ýitgilerini azaldýar we işlemegiň netijeliligini ýokarlandyrýar. Energiýa sarp edilişine bolan uly göwrümli önümçilikde ýa-da gaýtadan işleýän gurşawda, dyrmaşmagyň bu häsiýeti möhüm ykdysady ähmiýete eýe.
(B) Adaty degirmeniň aýratynlyklaryny çuňňur seljermek
- Iş stolunyň hereketiniň durnuklylygy
Adaty üweýiş wagtynda, degirmen kesiji tarapyndan iş kesilen gorizontal kesiş güýjüniň ugry iş böleginiň iýmit hereketiniň ugruna ters gelýändigi sebäpli, nurbat we iş stolunyň hozy hemişe sapagyň bir tarapyny ýakyn aragatnaşykda saklap biler. Bu häsiýet, iş stolunyň hereketiniň deňeşdirilen durnuklylygyny üpjün edýär. Işlemek prosesinde, iş stolunyň durnukly hereketi, işlemegiň takyklygyny üpjün edýän esasy faktorlardan biridir. Dyrma degirmeni bilen deňeşdirilende, dyrmaşma degirmeni wagtynda, gorizontal degirmen güýjüniň ugry iş böleginiň iýmit hereketiniň ugry bilen birmeňzeş bolany üçin, nurbat bilen iş stolunyň hozy arasynda arassalanyşyň bolmagy sebäpli iş bölegi ýokary we aşak hereket eder. Bu hereket diňe bir kesiş prosesiniň durnuklylygyny bozman, iş böleginiň işleýiş hiline täsir etmän, kesiş guralyna çynlakaý zeper ýetirip biler. Şonuň üçin, işlemegiň takyklygyna ýokary talaplar we gurallary goramak üçin berk talaplar bilen işleýän käbir senariýalarda, adaty degirmeniň durnuklylyk artykmaçlygy ony has laýyk saýlamaga öwürýär. - Işlenen ýeriň hili
Adaty üweýiş wagtynda, kesiş guralynyň dişleri bilen iş böleginiň arasyndaky sürtülme birneme uludyr, bu adaty üwemegiň esasy aýratynlygydyr. Has uly sürtülme, işlenilen üstüň işiň gatylaşmagyna sebäp bolar. Üýtgedilen üstüň iş gatamagy ýeriň gatylygyny ýokarlandyrar, materialyň berkligini peselder we indiki işleýiş işleriniň takyklygyna we ýerüsti hiline täsir edip biler. Mysal üçin, soňraky üwürmek ýa-da ýokary takyklyk ýygnamagy talap edýän käbir iş böleklerinde, adaty üweýişden soň sowuk gaty ýer, işleýiş talaplaryny kanagatlandyrmak üçin sowuk gaty gatlagy ýok etmek üçin goşmaça bejeriş amallaryny talap edip biler. Şeýle-de bolsa, käbir aýratyn ýagdaýlarda, meselem, iş böleginiň üstki gatylygy üçin belli bir talap bar bolsa ýa-da soňraky gaýtadan işlemek prosesi ýerüsti sowuk gaty gatlaga duýgur bolmasa, adaty degirmeniň bu häsiýeti hem ulanylyp bilner.
III. Hakyky işleýişde dyrmaşma we adaty freze saýlamagyň strategiýasy
Hakyky CNC freze maşynlaryny gaýtadan işlemekde, dyrmaşma degirmenini ýa-da adaty degirmeni saýlamak birnäçe faktorlary hemmetaraplaýyn göz öňünde tutmalydyr. Ilki bilen, eseriň maddy aýratynlyklaryny göz öňünde tutmaly. Iş materialynyň gatylygy birneme ýokary bolsa we käbir guýma we ýuwma ýaly gaty deri bar bolsa, adaty üwemek has gowy saýlama bolup biler, sebäbi adaty degirmen kesiş guralynyň könelmegini belli bir derejede azaldyp we işlemegiň durnuklylygyny üpjün edip biler. Şeýle-de bolsa, iş materialynyň gatylygy birmeňzeş bolsa we käbir takyk mehaniki bölekleri gaýtadan işlemek ýaly ýerüsti hil üçin ýokary talap bar bolsa, dyrmaşma degirmeniniň has artykmaçlyklary bar. Surfaceeriň gödekligini netijeli peseldip, iş böleginiň üstki hilini ýokarlandyryp biler.
Hakyky CNC freze maşynlaryny gaýtadan işlemekde, dyrmaşma degirmenini ýa-da adaty degirmeni saýlamak birnäçe faktorlary hemmetaraplaýyn göz öňünde tutmalydyr. Ilki bilen, eseriň maddy aýratynlyklaryny göz öňünde tutmaly. Iş materialynyň gatylygy birneme ýokary bolsa we käbir guýma we ýuwma ýaly gaty deri bar bolsa, adaty üwemek has gowy saýlama bolup biler, sebäbi adaty degirmen kesiş guralynyň könelmegini belli bir derejede azaldyp we işlemegiň durnuklylygyny üpjün edip biler. Şeýle-de bolsa, iş materialynyň gatylygy birmeňzeş bolsa we käbir takyk mehaniki bölekleri gaýtadan işlemek ýaly ýerüsti hil üçin ýokary talap bar bolsa, dyrmaşma degirmeniniň has artykmaçlyklary bar. Surfaceeriň gödekligini netijeli peseldip, iş böleginiň üstki hilini ýokarlandyryp biler.
Iş eseriniň görnüşi we ululygy hem möhüm pikirlerdir. Inçe we uzyn iş bölekleri üçin, dyrmaşma degirmeni işlenip taýýarlanylanda iş böleginiň deformasiýasyny azaltmaga kömek edýär, sebäbi dyrmaşma degirmeniniň dik komponent güýji iş bölegini iş stoluna has gowy basyp biler. Çylşyrymly şekilli we uly ululykdaky käbir eserler üçin iş stolunyň hereketiniň durnuklylygyny we kesiş guralynyň könelmegini hemmetaraplaýyn göz öňünde tutmaly. Işläp bejermek döwründe iş stolunyň hereketiniň durnuklylygy üçin talap birneme ýokary bolsa, adaty üwemek has ýerlikli bolup biler; kesiji guralyň könelmegini azaltmaga we işlemegiň netijeliligini ýokarlandyrmaga has köp üns berilse we işlemegiň talaplaryna laýyk gelýän şertlerde dyrmaşma degirmeni hasap edilip bilner.
Mundan başga-da, freze maşynynyň mehaniki öndürijiligi dyrmaşma we adaty degirmeniň saýlanmagyna hem täsir eder. Buraw bilen freze maşynynyň hozy arasyndaky arassalaýyş, 0,03 mm-den az ýaly az bahada takyk sazlanyp bilinýän bolsa, dyrmaşmagyň artykmaçlyklary has gowy ulanylyp bilner. Şeýle-de bolsa, freze maşynynyň mehaniki takyklygy çäkli bolsa we arassalamak meselesini netijeli dolandyryp bolmaýan bolsa, adaty degirmen iş stolunyň hereketi sebäpli ýüze çykýan hil hilinden we gural zeperinden gaça durmak üçin has ygtybarly saýlaw bolup biler. Sözümiň ahyrynda, CNC freze maşynlaryny gaýtadan işlemekde, iň oňat işleýiş effektini gazanmak üçin ýörite işleýiş talaplaryna we enjam şertlerine laýyklykda dyrmaşma degirmeniniň ýa-da adaty freze usulynyň degişli usuly saýlanylmalydyr.